Kainatta herhangi bir şeyi incelediğimizde, onun arkasında karmaşık bir düzenin olduğunu görebiliriz. Bu düzen, her şeyin birbirine bağlı olduğu ve birbiriyle etkileşim halinde olduğu bir sebep-sonuç ilişkisi ağıdır. Kainat, bu düzenin korunmasıyla varlığını devam ettirir ve her şey birbirine bağlanmıştır.
Örnek olarak, sineği ele alalım. sineğin yaşayabilmesi için başka faktörlerin de tamamen uygun olması gerekmektedir. Örneğin, oksijen dengesinin doğru ayarlanması gerekmektedir. Sineğin yaşayabileceği sıcaklıkta bir gezegende bulunması ve beslenmesi için gerekli maddelerin o gezegende bulunması gerekmektedir.
Ancak bu noktada şu soruları da sormamız gerekmektedir: Sıcaklık sağlanması için ne gerekmektedir? Oksijen dengesi için ne tür koşullar gerekmektedir? Azot dengesi için ne tür unsurlar gerekmektedir? Sineğin besleneceği bitkilerin dünya yüzeyinde olabilmesi için ne gibi şartların oluşması gerekmektedir? Bu noktada, dünyanın Güneşe olan uzaklığını düzenleyen bir kuvvetin varlığı, oksijen dengesini ağaçlar vasıtasıyla düzenleyen bir mekanizmanın işleyişi gibi unsurların düşünülmesi gerekmektedir. Ağaçların fotosentez yapabilmesi için gerekli olan faktörler nelerdir?
Bir ağacın büyümesi için bir dizi faktörün bir araya gelmesi gerekmektedir. Tohum, uygun bir ortamda toprağa düşer. Toprak, tohumun kök salması ve besinleri alması için gerekli unsurları sağlar. Su, tohumun sulanmasıyla bitkinin büyümesini destekler. Güneş ışığı, fotosentez yoluyla bitkinin enerji üretmesini sağlar. Havada bulunan karbondioksit, bitkinin fotosentez yapması için gerekli bir bileşendir.
Ancak tek başına her bir faktör, ağacın büyümesini sağlayamaz. Toprağın varlığına rağmen su olmazsa bitki beslenemez. Su olmasına rağmen güneş ışığı olmazsa fotosentez gerçekleşmez. Güneş ışığı olsa bile karbondioksit olmazsa bitki enerji üretemez.
Bu örnekte, doğadaki birçok olay ve sürecin birbiriyle etkileşim halinde olduğunu gözlemliyoruz. Hangi alanı incelersek inceleyelim, karmaşık bir düzenin arkasında daha fazla soru ve bağlantı olduğunu fark ederiz. Bir şeyin var olabilmesi için diğer birçok şartın yerine getirilmesi gerekmektedir. Bir unsurun eksikliği veya dengesizliği, diğerlerini etkileyebilir ve doğanın denge yapısını bozabilir. Bu nedenle doğada her unsurun varlığı ve birbirleriyle olan uyumu, yaşamın devamını sağlar.
Başka bir örnek verecek olursak mesela elmayı gördüğünüzde kırmızı rengi gözünüzün hoşunuza giderken kokusu burnunuzun hoşuna gider. Tadı dilinize hoş gelirken içerisinde bulunan besinler vücudunuza iyi gelir. Demek ki o elmanın oluşması için gerekli olan ağacı, toprağı, güneşi yaratan Zat ile, sizin gözünüzü, burnunuzu, kulakınızı, midenizi de ve tüm vücudunuzu yaratan Zat’ın aynı olması lazım. Bu durum, herhangi bir şeyin yaratılması için diğer her şeyin yaratılması gerektiği gerçeğiyle birlikte, her birinin de aynı yaratıcı tarafından yaratılması gerektiğini göstermektedir.
